O ogłoszeniu upadłości decyduje właściwy miejscowo sąd rejonowy (gospodarczy wydział upadłościowy) na wniosek dłużnika. Wierzyciel posiada uprawnienie do przymusowego wszczęcia tego rodzaju postępowania jedynie, gdy dłużnikiem jest były przedsiębiorca.
Przywołana powyżej ostatnia nowelizacja ustawy znacząco ułatwiła dostęp do upadłości konsumenckiej, likwidując bariery prawne i finansowe (np. w zakresie obniżenia wysokości opłat sądowych i kosztów ogłoszeń, czy ustalenia wysokości wynagrodzeń syndyków na poziomie wielokrotnie niższym niż wynagrodzenia komorników). Wprowadziła ona również uproszczoną treść wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej oraz szereg innych ułatwień już na etapie postępowania upadłościowego, czyniąc je bardziej przyjaznym dla osób fizycznych.
Osoba (dłużnik) chcąca skorzystać z tej instytucji, musi złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości do właściwego dla niej miejscowo sądu upadłościowego.

Obecnie aby sąd przychylił się do wniosku dłużnika i ogłosił w stosunku do niego upadłość (konsumencką) muszą zostać spełnione dwie zasadnicze przesłanki, tj. w chwili składania wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej należy posiadać status osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej oraz posiadać status niewypłacalności czyli być dłużnikiem niewypłacalnym. Oznacza to utratę zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych, i sytuacja ta jest trwała. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.

Nowelizacja Prawa upadłościowego z dnia 30 sierpnia 2019 r. w praktyce otworzyła również drogę do ogłoszenia upadłości konsumenckiej byłym przedsiębiorcom. Przepisy sprzed nowelizacji pozwalały bowiem ogłosić upadłość byłego jednoosobowego przedsiębiorcy jeżeli spełniał on określone warunki, zwłaszcza jeżeli wykazał, że będąc do tego zobowiązany w okresie 10 laty przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, złożył wniosek o upadłość jako przedsiębiorca. Obecnie ten warunek został uchylony.

Na gruncie aktualnych przepisów właściwy sąd upadłościowy rozpoznając wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, nie bada już czy do powstania stanu niewypłacalności lub zwiększenia jej stopnia doszło wskutek umyślnego zawinionego działania, czy też wskutek rażącego niedbalstwa. Powyższe okoliczności mają natomiast istotny wpływ na kwestie związane z ustaleniem planu spłaty wierzycieli, rzutując na okres, na jaki sąd może ustalić taki plan spłaty.
Postępowanie prowadzone jest przez wyznaczonego przez sąd syndyka.

W obecnym czasie coraz częstszym problemem staje się dochodzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za szkodę w przypadku, gdy pojazd sprawcy wypadku nie posiadła aktualnej polisy OC. W tym przypadku ofierze wypadku pozostaje dochodzenie roszczeń bezpośrednio od sprawcy wypadku, co często ze względu na brak majątku sprawcy może być bezcelowe lub zgłoszenie roszczenia do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

Do funduszu można zgłosić szkodę spowodowaną przez nieubezpieczonego rolnika, nieubezpieczonego posiadacza pojazdu mechanicznego podlegającego obowiązkowemu ubezpieczeniu OC lub niezidentyfikowany pojazd mechaniczny. Istotnym jest, że zgłoszenie szkody nie dokonuje się bezpośrednio do Funduszu, ale za pośrednictwem dowolnego zakładu ubezpieczeniowego oferującego obowiązkowe ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.

W zasadzie jest to każdy ubezpieczyciel będący członkiem Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. Podkreślenia wymaga fakt, że żaden zakład ubezpieczeń nie może odmówić przyjęcia zgłoszenia tego rodzaju szkody.

Zgodnie z art. 108 ust. 1 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 392 ze zm.):

• roszczenie do Funduszu zgłasza się przez którykolwiek zakład ubezpieczeń wykonujący działalność ubezpieczeniową,
• zakład ubezpieczeń nie może odmówić przyjęcia zgłoszenia szkody,
• ubezpieczyciel stosownie do ust. 2 cytowanej ustawy przeprowadza pełne postępowanie likwidacyjne dotyczące stanu faktycznego wypadku, zasadności roszczeń i wysokości odszkodowania oraz informuje osobę zgłaszająca roszczenia, jakie dokumenty są potrzebne do ustalenia odszkodowania,
• następnie ubezpieczyciel przesyła kompletne akta do Funduszu celem wypłaty odszkodowania.

Konkludując w sytuacjach uzasadniających wypłatę odszkodowania przez Fundusz likwidator zakładu ubezpieczeń przeprowadza pełen proces likwidacji szkody. Likwidator musi ustalić w pierwszym rzędzie czy zachodzi odpowiedzialność Funduszu, odpowiedzialność cywilną sprawcy wypadku, rozmiar szkody oraz zasadność wniesionych roszczeń.

Weryfikacja roszczeń i propozycja wysokości odszkodowania (świadczenia) są umiejscowione w kompetencjach likwidatora zakładu ubezpieczeń.

Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego i przygotowaniu akt szkody zakład ubezpieczeń do którego zostało zgłoszone roszczenie , zgodnie przekazuje akta szkody do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

Decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania odszkodowania podejmuje w ramach swoich kompetencji Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.

Termin na wydanie decyzji przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny wynosi 30 dni, licząc od daty otrzymania akt szkody od zakładu ubezpieczeń. Jeżeli w tym terminie nie jest możliwe wyjaśnienie okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności Funduszu lub wysokości świadczenia decyzja o wypłacie lub odmowie wypłaty powinna zostać wydana w terminie 14 dni od daty wyjaśnienia powyższych okoliczności.

Należy pamiętać, że bezsporna część świadczenia powinna zostać wypłacona w ciągu 30 dni od momentu otrzymania akt szkody przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.